Các khu vực không bị ảnh hưởng – Ecuador, Indonesia, Ấn Độ, Bangladesh và Myanmar – đang nhanh chóng mở rộng sản xuất
Ngành nuôi tôm đã trải qua một thập kỷ bùng nổ nhưng đã bị chững lại do bùng phát hội chứng tử vong sớm (EMS). Bằng cách ảnh hưởng đến ba nhà sản xuất lớn nhất – Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam – EMS đã gây ra sự co lại lớn nhất từng có trong nguồn cung và giá cả lập kỷ lục. Tuy nhiên, đây là cơ hội cho các vùng sản xuất tôm thứ cấp như Ecuador, Indonesia và Ấn Độ gia tăng sản xuất và chiếm lĩnh thị trường.
Với sự phát hiện gần đây về nguyên nhân gây EMS, có hy vọng rằng bệnh sẽ được kiểm soát trong ngắn hạn đến trung hạn. Trong bối cảnh đó, Rabobank International dự đoán rằng giai đoạn giá cao kỷ lục hiện tại sẽ theo sau một sự phục hồi lớn về nguồn cung và điều chỉnh giá tôm. Họ cũng kỳ vọng ngành sẽ trở nên hợp nhất hơn, với những nhà sản xuất đa quốc gia lớn hơn, đa dạng hơn và tích hợp theo chiều dọc dẫn dắt làn sóng tăng trưởng tiếp theo.
EMS ngăn chặn sự tăng trưởng trong nguồn cung
Nuôi tôm là một trong những ngành công nghiệp protein trẻ nhất trên thế giới. Trong thập kỷ qua, gần như tất cả các khu vực sản xuất chính ở châu Á đã chuyển sang tôm trắng Thái Bình Dương ( Litopenaeus vannamei) có năng suất cao hơn và kháng bệnh tốt hơn thay thế cho tôm hổ ( Penaeus monodon) và các loài khác. Ngày nay, vannamei chiếm gần 75% sản lượng toàn cầu, trong khi monodon chỉ chiếm 15%. Sự thay đổi này diễn ra với nhiều tiến bộ công nghệ, bao gồm cải tiến công nghệ ấp nở, di truyền, thức ăn và các kỹ thuật chăn nuôi.
Kết hợp với nhu cầu bùng nổ cho loại protein cao cấp lành mạnh này, kết quả là sản lượng tôm nuôi toàn cầu đã tăng gấp ba lần trong thời gian chưa đến một thập kỷ và tạo ra một trong những ngành công nghiệp nuôi trồng thủy sản lớn nhất thế giới – vượt qua cả nuôi cá hồi, loại thủy sản chủ yếu ở phương Tây, về cả khối lượng và giá trị. Tuy nhiên, như thường thấy với bất kỳ ngành protein trẻ nào đang tăng trưởng nhanh chóng, các rủi ro hoạt động vẫn còn cao.
Trong lịch sử, các giai đoạn sản xuất cao đã dẫn đến mức giá thấp hơn chi phí, sau đó bị gián đoạn bởi các thảm họa thiên nhiên như hạn hán, lũ lụt và, quan trọng nhất, sự bùng phát của bệnh tật, ảnh hưởng đến sản xuất của toàn bộ các khu vực. Với hội chứng đốm trắng, đã tàn phá ngành vào cuối những năm 1990, vẫn còn mới trong tâm trí nhiều người sản xuất, sự bùng phát của hội chứng tử vong sớm là thách thức mới mà ngành cần vượt qua.
EMS tạo ra người chiến thắng, kẻ thất bại
Sau khi đạt gần 4 triệu tấn (MT) vào năm 2011, nguồn cung tôm toàn cầu đã co lại lần đầu tiên trong hơn một thập kỷ vào năm 2012, tiếp theo là một sự co lại khác vào năm 2013. Đến nay, EMS đã ảnh hưởng đến các trang trại ở Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam và Malaysia, tạo ra sự co lại hàng năm với hai chữ số trong nguồn cung. Dự báo rằng Thái Lan – nhà xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới, cung cấp khoảng 30% thị trường tôm nhiệt đới của Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu – sẽ chứng kiến sự giảm nguồn cung lên đến 50% vào năm 2013.
Mặt khác, các khu vực không bị ảnh hưởng bởi EMS đang hưởng lợi từ tình hình giá cao hiện tại. Các nhà sản xuất ở Ecuador, Indonesia, Ấn Độ, Bangladesh và Myanmar đang nhanh chóng mở rộng sản xuất. Sự tăng trưởng của Indonesia một phần dựa trên việc nước này tự phục hồi sau một sự bùng phát hội chứng đốm trắng vào năm 2009. Bangladesh và Ấn Độ là hai trong những khu vực mua sắm lớn gần đây đã bắt đầu chuyển sang nuôi tôm vannamei có năng suất cao hơn.
Tiểu lục địa Ấn Độ có tiềm năng nuôi tôm chưa được khai thác, và khi ngành này mở rộng dọc theo bờ biển phía đông Ấn Độ, đất nước này có tiềm năng tăng sản lượng tôm lên nhiều lần. Myanmar, với đồng bằng Irrawady (gần như bằng kích thước với sông Mekong) và dải bờ biển của bang Rakhine, cũng có tiềm năng rất lớn để tăng sản lượng tôm một cách đáng kể.
Rabobank hy vọng rằng EMS, ngay cả khi không bị triệt tiêu hoàn toàn, sẽ ít nhất được kiểm soát hiệu quả trong thời gian gần – có thể vào năm 2014 – cho phép nguồn cung phục hồi. Tuy nhiên, khi ngành nuôi tôm vẫn đang phát triển và thích ứng công nghệ mới trong việc tìm kiếm liên tục cách tăng năng suất và phát triển sản xuất, có thể không mất nhiều thời gian trước khi một sự bùng phát bệnh khác trở thành thách thức mới.
Rủi ro thấp hơn ở Mỹ Latinh?
Ngành nuôi tôm có hai mô hình kinh doanh khác biệt: mô hình nuôi trồng mật độ thấp ở Mỹ Latinh và mô hình cao hơn ở châu Á, với mô hình thứ hai đóng góp hơn 80% sản lượng toàn cầu. Hiện tại, sản xuất ở châu Á đang được dẫn dắt bởi các nhà sản xuất tích hợp theo chiều dọc hoạt động trong khu vực, thường cũng tham gia vào sản xuất thức ăn và chế biến tôm, với phần nuôi tôm của chuỗi giá trị được thuê cho các doanh nghiệp nuôi trồng nhỏ, thường là thuộc sở hữu gia đình. Mặc dù mô hình kinh doanh này hiệu quả về vốn và cho phép tăng trưởng nhanh, nhưng cấu trúc này có một số nhược điểm chính từ góc độ an sinh sinh học.
Các nhà sản xuất ở Mỹ Latinh hoạt động với mật độ nuôi thấp hơn – 15-50 postlarvae/m2 so với 50-150 postlarvae/m2 thường được nuôi ở châu Á. Ở châu Á, việc tăng cường sản xuất đã là một phương pháp để đối phó với chi phí ngày càng tăng. Tuy nhiên, điều này đi kèm với rủi ro sinh học.
Có thể lập luận rằng mặc dù các nhà sản xuất ở Mỹ Latinh hoạt động theo mô hình kinh doanh kém tiên tiến hơn về công nghệ, nhưng khi so sánh với Thái Lan, rủi ro bệnh tật dường như là ít hơn nhiều.
Nhiều yếu tố chi phí
EMS, giống như các nguyên nhân khác gây tử vong hàng loạt, là một yếu tố chi phí chính, nhưng không phải là yếu tố duy nhất. Phần nào bị che khuất bởi các đợt bùng phát bệnh, việc áp dụng vannamei và các thay đổi công nghệ khác, chi phí của các đầu vào chính đã tăng dần. Chi phí năng lượng, đặc biệt quan trọng với các hệ thống nuôi trồng có mật độ nuôi cao hơn, đã tăng theo chi phí dầu thô. Chi phí lao động, một yếu tố quan trọng đối với các sản phẩm tôm chế biến nhiều hơn, cũng đang tăng nhanh.
Các quốc gia châu Á chiếm ưu thế trong xuất khẩu các sản phẩm chế biến. Đặc biệt ở Trung Quốc và Thái Lan, hai nhà lãnh đạo trong xuất khẩu sản phẩm tôm chế biến, mức lương đã tăng nhiều nhất, trung bình tăng từ 10 đến 14% hàng năm trong thập kỷ qua. Điều này, cùng với việc đồng đô la Mỹ, euro hoặc bảng Anh mất giá so với các đồng tiền của các quốc gia xuất khẩu tôm hàng đầu, có nghĩa là tất cả các chi phí sản xuất phát sinh tại chỗ đều đang tăng. Các rào cản thương mại thuế và phi thuế, chẳng hạn như chi phí hành chính, cũng đang tăng lên đối với các nhà xuất khẩu, đặc biệt là đối với các thị trường nhập khẩu chủ yếu của Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ.
Thức ăn, chiếm khoảng 50% chi phí sản xuất tôm, luôn là một điểm tập trung quan trọng trong các nỗ lực kiểm soát chi phí của các nhà sản xuất tôm và nhà sản xuất thức ăn. Khả năng của vannamei chấp nhận tỷ lệ protein biển thấp hơn trong thức ăn so với monodon đã làm giảm giá thức ăn. Hơn nữa, vannamei có tỷ lệ chuyển đổi thức ăn tốt hơn nhiều so với các loài monodon lớn hơn.
Mặc dù giá tôm giảm và giá hàng hóa tăng, hầu hết, ngành nuôi tôm vẫn có lãi trong 10 năm qua. Tuy nhiên, đến năm 2011, hầu hết các nhà sản xuất chính đã chuyển sang vannamei, chấm dứt nguồn tăng năng suất này. Do đó, sự gia tăng mạnh và đồng thời trong giá của các hàng hóa thiết yếu được sử dụng trong thức ăn cho tôm, chẳng hạn như bột đậu nành và bột cá, đã làm cho chi phí thức ăn tăng nhanh không thể tránh khỏi.
Các quan điểm
Sự gia tăng sản xuất ở Ấn Độ, Bangladesh và các nhà sản xuất thứ cấp khác có thể không đủ để ngăn chặn sự thiếu hụt tôm nghiêm trọng nhất kể từ khi ngành nuôi tôm bắt đầu. Sự phát triển này trùng hợp với sự trì trệ trong nhu cầu ở các thị trường chính như EU và Mỹ, tạo ra tổn thất cho các nhà nhập khẩu và chế biến tôm, và có thể kích thích một làn sóng hợp nhất.
Việc phục hồi từ EMS có thể được kỳ vọng trong ngắn hạn đến trung hạn. Nếu không có sự lây lan của bệnh, sự phục hồi có thể đến sớm nhất là vào năm 2014. Tuy nhiên, sự lây lan thêm của bệnh có thể kéo dài thời gian phục hồi một cách đáng kể. Trong bất kỳ trường hợp nào, khi sự phục hồi trong nguồn cung xảy ra, hãy mong đợi sự gia tăng mạnh mẽ trong sản xuất. Do đó, các điều kiện giá cao hiện tại sẽ có khả năng giảm xuống.
Môi trường hiện tại sẽ tăng tốc sự hợp nhất trong ngành, cả giữa các đồng nghiệp và theo chiều dọc. Hãy mong đợi các vụ sáp nhập liên lục địa giữa các nhà sản xuất và nhà nhập khẩu ở các thị trường phương Tây nhằm tạo ra các công ty toàn cầu dẫn đầu sự phát triển và tăng trưởng của ngành nuôi tôm.
Ghi chú của biên tập viên: Bài viết này là tóm tắt của Ghi chú Ngành Rabobank #396, tháng 8 năm 2013.
Nghiên cứu EMS tìm kiếm giải pháp
Bệnh thoái hóa gan tụy cấp tính (AHPNS), còn được gọi là hội chứng tử vong sớm (EMS), là lý do chính dẫn đến sự co lại nguồn cung tôm trong hai năm qua. Được phát hiện lần đầu tiên ở miền nam Trung Quốc vào năm 2009, EMS đã lan rộng đến Việt Nam vào năm 2010, Malaysia vào năm 2011 và đến Thái Lan vào năm 2012. Bệnh này gây ra sự tử vong hàng loạt trong vòng 30 ngày đầu tiên sau khi nuôi cả tôm hổ và tôm trắng Thái Bình Dương.
Gần đây, một nhóm nghiên cứu từ Đại học Arizona đã phát hiện rằng EMS là do một chủng vi khuẩn chiếm lĩnh đường tiêu hóa của tôm. Chính chủng vi khuẩn này bị nhiễm một loại virus, sản xuất ra một độc tố làm rối loạn hệ tiêu hóa của tôm. Tôm đông lạnh không thể truyền bệnh vì việc đông lạnh sẽ tiêu diệt mầm bệnh. Nghiên cứu thêm đã chỉ ra rằng nước có pH cao có thể kích hoạt bệnh, và việc ăn thịt lẫn nhau của tôm bị nhiễm bệnh là phương pháp truyền bệnh chính. Mật độ nuôi nhỏ hơn, thắt chặt các biện pháp an toàn sinh học, mức pH thấp và có thể là việc nuôi tôm lớn hơn có thể giúp hạn chế tác động của EMS.
Thật khó để dự đoán mất bao lâu để nguồn cung tôm phục hồi sau EMS. Nếu, như với các bệnh tôm lớn khác, EMS tiếp tục lây lan, nguồn cung tôm có thể bị ảnh hưởng trong một khoảng thời gian dài.
(Ghi chú của biên tập viên: Bài viết này được xuất bản lần đầu tiên trong ấn bản in tháng 9/10 năm 2013 của Global Aquaculture Advocate.)
Nguồn : https://www.globalseafood.org/advocate/ems-impacts-disease-shifts-shrimp-supplies-prices-future-production/
