Tác nhân gây bệnh và các biện pháp phòng bệnh phân trắng trên tôm
Phân trắng (White feces syndrome – WFS) là một vấn đề đáng lo ngại đối với ngành nuôi tôm công nghiệp ở các nước Đông Nam Á như Thái Lan, Malaysia, Việt Nam, Indonesia và cả ở Trung Quốc, Ấn Độ.
Kết quả nghiên cứu cho thấy bệnh phân trắng không lan rộng thành dịch mà xuất hiện tập trung ở một số ao nuôi thâm canh có mật độ cao và nuôi theo quy trình ít thay nước. Ngoài ra, bệnh cũng phụ thuộc vào mùa vụ và có thể xuất hiện tập trung trên vùng rộng lớn, gây thiệt hại đáng kể cho người nuôi tôm.
Dấu hiệu của bệnh phân trắng trên tôm thường là sự xuất hiện của các sợi phân màu trắng nổi trên bề mặt ao hoặc bể nuôi. Tôm nhiễm bệnh thường có biểu hiện ruột sau màu trắng, kèm theo là giảm ăn và tăng trưởng chậm. Theo Kathy F. J. Tang và cộng sự (2016), tôm nhiễm bệnh phân trắng có chỉ số Feed Conversion Ratio (FCR) lên đến 2,5-3,0 so với 1,4 – 1,7 của tôm khỏe mạnh bình thường.
Tác nhân gây nên bệnh phân trắng trên tôm
Theo nhiều nghiên cứu, tôm bị phân trắng có nhiều tác nhân có thể gây ra, bao gồm kí sinh trùng, vi khuẩn và virus.
- Kí sinh trùng: Trên mô mang của tôm thường có nhiều khu vực tổn thương, bị biến đổi cấu trúc làm bong tróc lớp kitin bao bọc bên ngoài và trên lớp tế bào biểu mô mang xuất hiện nhiều không bào do nhiễm Zoothamnium sp và Epistylis sp. Một số sinh vật bám có thể sản sinh độc tố gây ra tổn thương mang. Ngoài ra, nhóm trùng hai tế bào Gregarine cũng được tìm thấy trên tôm sú thu từ ao có dấu hiệu phân trắng, gây tổn thương niêm mạc ruột giữa.
- Vi khuẩn: Nghiên cứu của chỉ ra các loài vi khuẩn Vibrio là những loài phổ biến trên mẫu tôm sú bị bệnh phân trắng. Ngoài ra, một số vi khuẩn hình cầu cũng được tìm thấy gây tổn thương. Vi khuẩn có thể xâm nhập và tấn công tôm khi cơ thể yếu, gây đáp ứng miễn dịch.
- Vi bào tử trùng (EHP): Vi bào tử trùng Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) được xác định có liên quan đến bệnh phân trắng ở tôm sú. Vi bào tử trùng này có thể kí sinh trong tế bào biểu mô ống gan tụy, gây tổn thương và hiện tượng phân trắng.
- Virus HPV và MBV: Virus HPV và MBV cũng được xác định là tác nhân gây hội chứng tôm còi, khiến gan tụy teo nhỏ và trắng. Tuy nhiên, tỉ lệ nhiễm của chúng không cao so với tổng số các mẫu tôm nghiên cứu.
Các biện pháp phòng bệnh phân trắng trên tôm:
- Sử dụng kỹ thuật sinh học phân tử PCR để kiểm tra mầm bệnh trên tôm trước khi thả giống.
- Khử trùng và vệ sinh toàn bộ hệ thống nuôi nhằm diệt trừ mầm bệnh.
- Cho tôm ăn cùng với các chất kích thích miễn dịch.
- Tăng cường sử dụng các chế phẩm sinh học và hạn chế sự phát triển của vi khuẩn gây hại.
- Tránh mầm bệnh bằng cách chọn giống tôm sạch bệnh SPF và vệ sinh nước trước khi cho vào ao nuôi.
- Nâng cao điều kiện dinh dưỡng và đề kháng của tôm.
- Cải thiện chất lượng môi trường nước thông qua việc sử dụng probiotic và các biện pháp khác.
Hệ thống an toàn sinh học cũng được áp dụng để kiểm soát sự lây lan của mầm bệnh trong nuôi tôm.
